28 grudnia 2015 roku minęło 120 lat od pierwszego publicznego pokazu filmu braci Lumière.
Muzeum Kinematografii w Łodzi oraz Zakład Historii i Teorii Filmu Uniwersytetu Łódzkiego, we współpracy ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich oraz Państwową Wyższa Szkołą Filmową, Teatralną i Telewizyjną w Łodzi zrealizowały z tej okazji projekt „12 filmów na 120 lat kina”.
Przedstawiciele rozmaitych profesji profesjonalnie zajmujący się filmem wybrali najlepsze dzieła w 120-letniej historii kinematografii. Oto, jak kształtują się wyniki zbiorcze ankiety:
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY według wszystkich ankietowanych
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY według wszystkich ankietowanych
Na potrzeby naszego projektu prosiliśmy o wskazanie 12 tytułów „Najlepszych filmów” oraz 12 tytułów „Najlepszych filmów polskich”. Gusta nie poddają się matematycznym pomiarom – dlatego w zaproszeniu napisaliśmy: „dla celów naszego projektu za najistotniejszy przyjmujemy osobisty punkt widzenia; nie pytamy o najważniejsze filmy w historii kina, ale właśnie o filmy najlepsze Pana/Pani zdaniem. Idealnie byłoby, gdyby udało się »wymazać z pamięci« wszelkie powstałe już »rankingi arcydzieł« i akademickie podziały na mistrzów i outsiderów – jesteśmy ciekawi, na ile ustalone kanony sprawdzają się współcześnie, na ile zaś podlegają modyfikacji”.
Każda lista składać mogła się co najwyżej z 12 tytułów. Spośród nich, prosiliśmy o wskazanie jednego filmu cenionego szczególnie wysoko; pozostałe tytuły mogły zostać wpisane w dowolnej sekwencji (np. alfabetycznie lub w zależności od roku premiery). W opracowywaniu list zbiorczych przejęliśmy następującą zasadę: film oznaczony numerem 1 otrzymał trzy umowne „punkty”, pozostałe tytuły – po jednym.
Przyjęliśmy szerokie rozumienie filmu. Na listach umieszczać można było filmy bez względu na wykorzystaną technikę (aktorskie/animowane), rodzaj (fabularny/dokumentalny), metraż (krótki/średni/pełny), nośnik (kopia filmowa, film telewizyjny), obieg (multipleksowy, festiwalowy, galeryjny), styl (kino głównego nurtu / kino artystyczne), czas powstania (filmy nieme i dźwiękowe, czarno-białe i barwne) czy docelową grupę odbiorczą (dla dzieci, dla dorosłych). Z pola zainteresowania wykluczyliśmy jedynie tzw. home-movies, notacje dokonywane dla celów prywatnych oraz fenomeny stricte telewizyjne (np. seriale) czy interaktywne (instalacje multimedialne, gry komputerowe).
Lista „Najlepsze filmy” mogła zawierać także realizacje polskie, zaś na liście „Najlepsze filmy polskie” dopuszczaliśmy uwzględnianie koprodukcji oraz zagranicznych filmów nakręconych przez polskich reżyserów (ale wówczas, gdy podejmowały tematykę związaną z Polską bądź były adaptacjami utworów polskich autorów). Jedyne ograniczenie dotyczyło twórców, których poprosiliśmy, by nie umieszczać na liście filmów, w których realizacji uczestniczyli (jeśli taki tytuł został zgłoszony, nie był uwzględniany przy konstruowaniu list zbiorczych).
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY według twórców filmowych
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY według twórców filmowych
w tym:
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY – według reżyserów filmowych
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY – według reżyserów filmowych
Do uczestnictwa w przedsięwzięciu zaprosiliśmy osoby profesjonalnie związane z szeroko pojętą kulturą filmową – zarówno twórców (reżyserów, producentów, scenarzystów, autorów zdjęć i operatorów obrazu, scenografów i kostiumologów, montażystów, autorów muzyki filmowej i opracowań dźwięku…), jak i jej popularyzatorów (krytyków, wykładowców akademickich, kierowników DKF-ów, edukatorów filmowych …). Od początku naszym zamiarem było, by z udziału w projekcie nie wykluczać żadnej osoby (związanej z kulturą filmową), która wyrazi nim zainteresowanie – dlatego zaproszenia wysyłaliśmy najpierw poprzez listy mailingowe (Stowarzyszenia Filmowców Polskich, łódzkiej Szkoły Filmowej, Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami). Następnie – już w drodze indywidualnego kontaktu – o wypełnienie ankiety prosiliśmy konkretne osoby.
Ostatecznie, otrzymaliśmy 279 ankiet – 132 twórców i 150 „popularyzatorów” (trzy osoby w obu grupach). Łącznie, we wszystkich ankietach wymieniono 903 tytuły filmów zagranicznych i 445 polskich; mniej więcej połowa filmów była wzmiankowana wyłącznie przez jedną osobę.
Wśród twórców znalazło się 45 reżyserów filmowych. Wśród aktorów udział wzięli m.in.: Jerzy Stuhr, Wiktor Zborowski, Małgorzata Zajączkowska i Antoni Królikowski; wśród scenarzystów: Andrzej Bart, Józef Hen, Wojciech Tomczyk, Piotr Wojciechowski; wśród scenografów: Ewa Braun, Allan Starski; wśród autorów zdjęć filmowych: Jolanta Dylewska, Ryszard Lenczewski, Paweł Śmietanka, Arkadiusz Tomiak, Łukasz Żal; wśród kompozytorów: Jan Kanty-Pawluśkiewicz, Antoni Komasa-Łazarkiewicz, Michał Urbaniak; wśród producentów: Wojciech Danowski, Piotr Dzięcioł, Łukasz Dzięcioł, Dorota Ostrowska-Orlińska.
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY według popularyzatorów kultury filmowej
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY według popularyzatorów kultury filmowej
w tym:
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY według wykładowców akademickich
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY według wykładowców akademickich
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY według krytyków filmowych
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY według krytyków filmowych
Z kolei w kategorii „popularyzatorzy” uwzględniono głosy 47 krytyków filmowych (zarówno starszego, jak i młodszego pokolenia) oraz 54 wykładowców historii bądź teorii filmu. Spośród wykładowców swoje ankiety przedłożyli m.in. profesorowie: Alicja Helman, Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Krzysztof Kozłowski i Tadeusz Lubelski. Swoje wskazania przesłali także krytycy – zarówno starszego (Tadeusz Sobolewski, Zdzisław Pietrasik, Andrzej Kołodyński), jak i młodszego pokolenia (Michał Oleszczyk, Łukasz Maciejewski, Łukasz Adamski). Ponadto, ankiety przesłało kilku dystrybutorów, właścicieli lub kierowników kin studyjnych czy edukatorów związanych z Filmoteką Szkolną.
Na podstawie nadesłanych ankiet opracowane zostały dwie listy podstawowe: „Najlepsze filmy” i „Najlepsze filmy polskie”, a także wykazy pogrupowane według profesji bądź wieku ankietowanych. Ankietowani mieli także możliwość dołączenia krótkiego uzasadnienia; w praktyce zdecydowały się to nieliczne osoby.
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY – według wszystkich ankietowanych poniżej 40 roku życia
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY – według wszystkich ankietowanych poniżej 40 roku życia
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY – według wszystkich ankietowanych po 60 roku życia
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY – według wszystkich ankietowanych po 60 roku życia
Jak to zrobiliśmy? – czyli spojrzenie „od kuchni”
